Çevre yükümlülüklerini yerine getirme zorunluluğu, muafiyet yasalarıyla yıllar boyunca ertelenen termik santrallere karşı 2019 yılında kamuoyundan yükselen tepkilerin ardından yapılan düzenleme ile aralarında Zonguldak’ta bulunanlar dâhil olmak üzere çok sayıda termik santrale baca filtresi takma zorunluluğu getirilmişti.
Her ne kadar söz konusu düzenleme ile santrallerin bacalarına filtre takması sağlanmış olsa da; santrallerin baca filtrelerinin zaman zaman devre dışı bırakıldığı ve izin verilen emisyon limitlerinin aşıldığı yönündeki iddialar kamuoyunda gündeme gelmişti.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkan Yardımcısı ve Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, bu iddiaları geçtiğimiz aylarda Meclis gündemine taşıyarak kapsamlı bir soru önergesi vermiş; santrallerin nasıl denetlendiğini, hangi ihlallerin tespit edildiğini ve bu tesislere ne tür yaptırımlar uygulandığını sormuştu.
Yavuzyılmaz’ın önergesi yaklaşık 5 ay sonra, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum imzasıyla yanıtlandı. Bakanlığın yanıtına göre; 02.12.2019’dan bu yana 1.449 denetim yapıldığı, bu denetimler kapsamında 97 usulsüzlüğün tespit edildiği, santrallere toplamda 30 milyon 494 bin TL ceza kesildiği ve 7 tesisin faaliyetinin geçici olarak durdurulduğu açıklanırken, Yavuzyılmaz önergesine verilen yanıtı şu sözlerle değerlendirdi:
“Yıllarca kayırıldılar, şimdi de cüzi cezalarla korunuyorlar”
“Çevre yükümlülüklerini yerine getirme zorunluluğu, AK Parti iktidarının çıkarttığı ‘muafiyet’ yasalarıyla uzun yıllar boyunca ertelenen ve halk sağlığı yerine sermayenin kayırıldığı sanayi kuruluşları için 2019 yılında verdiğimiz büyük mücadelenin sonunda hükümet bir düzenleme yapmak zorunda kalmış ve nihayet bu sanayi kuruluşları için baca filtresi takma zorunluluğu getirilmişti.
Yasaya rağmen bu santrallerin zaman zaman filtrelerini devre dışı bırakarak çevre kirliliğine neden olduğunu ve emisyon değerlerinin aşıldığı yönündeki duyumlarımızı geçtiğimiz aylarda Meclis gündemine taşımıştık. Bakan Murat Kurum tarafından verilen yanıtla da bu iddiaların ne yazık ki gerçek olduğu ortaya çıkmış oldu. Yıllar boyunca halk sağlığına rağmen imtiyazlı şekilde kayrılan bu sanayi kuruluşlarının görülen o ki şimdi de caydırıcılıktan uzak, cüzi cezalarla korunduğu anlaşılıyor.
“Cezalar caydırmıyor, kirletmeye teşvik ediyor”
2019 yılından bu yana ihlal yapan tüm santrallere kesilen 97 cezanın toplam tutarı sadece 30,5 milyon lira. Yani ortalama 115 bin lira ceza kesilmiş. Uzman literatürü ve uluslararası örneklemeler, orta ölçekli bir termik santralin yalnızca FGD (baca gazı kükürt giderim sistemi) ünitesinin yıllık işletme maliyetinin milyonlarca dolar seviyesinde olduğunu gösteriyor. Yani Bakanlığın açıkladığı ceza, orta ölçekli bir santralin sadece bir günlük filtre işletme maliyetinin bile altında kalıyor. Bu durum, santraller için kirletmenin ekonomik olarak ‘göze alınabilir’ hâle gelmesine yol açıyor. Uygulanan cezalar, kirleticileri caydırmak bir yana, kirletmeye teşvik ediyor.
“Hangi santrallerin halkı zehirlediği gizlendi”
Diğer taraftan Bakanlık yanıtında hangi santrallerin ihlal yaptığı, hangi tarihlerde hangi ihlallerin tespit edildiği ve cezaların ne kadarının tahsil edilebildiği gibi temel bilgiler gizlenmiş durumda. Bakanlığın hem tesis isimlerini gizlemesi hem de denetim ve ölçüm raporlarının içeriğini paylaşmaması kabul edilemez. Halkın sağlığını ilgilendiren kritik bir konuda denetimlerin etkinliği ve yaptırımların caydırıcı olması için tüm bilgiler açıkça kamuoyuyla paylaşılmalıdır. Konunun takipçisi olmaya devam edeceğiz.”
